جوانه‌زنی پیش از برداشت پدیده‌‌ای است که طی آن بذرها پیش از برداشت محصول، مستقیما روی سنبله گیاه مادری شروع به جوانه‌زنی می‌کنند. این پدیده معمولا در اثر بارندگی در مراحل انتهایی رشد و پیش از برداشت، به‌ویژه در گندم نان رخ می‌دهد و باعث کاهش عملکرد و ویژگی‌های کیفیت  نانوایی دانه می‌شود. از این‌رو، شناسایی ژنوتیپ‌های مقاوم به جوانه‌زنی پیش از برداشت نقش مهمی در ارتقای امنیت غذایی و پایداری تولید گندم نان ایفا می‌کند. این تحقیق با هدف ارزیابی تنوع ژنتیکی جوانه‌زنی پیش از برداشت و رابطه آن با ویژگی‌های مرتبط با جوانه‌زنی و رشد گیاهچه در 189 ژنوتیپ گندم در دو سال (1400 و 1401) در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان اجرا شد. آزمایش در مزرعه به‌صورت طرح آگمنت و در آزمایشگاه به‌صورت طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. شاخص‌های اندازه‌گیری شده شامل جوانه‏زنی پیش از برداشت، درصد و سرعت جوانه‌زنی بذرهای تازه و پس‌رس شده، خواب بذر، طول و وزن خشک گیاهچه و بنیه بذر بودند. نتایج نشان داد که ژنوتیپ‌های 603، 605، 349، 320 و 636 (عمدتا با منشاء عراق) به‌ترتیب مقاوم‌ترین و ژنوتیپ‌های 350، 150، 258، 339 و 542 به‌ترتیب حساس‌ترین ژنوتیپ‌ها نسبت به جوانه‌زنی پیش از برداشت بودند. نتایج تجزیه به مؤلفه‌های اصلی نشان داد که دو مؤلفه اول 59 درصد از تغییرات کل را تبیین کرده و صفات درصد و سرعت جوانه‌زنی بذرهای تازه و درصد و سرعت جوانه‌زنی بذرهای پس‌رس شده و طول گیاهچه، بیشترین سهم را داشتند. بین خواب بذر با جوانه‌زنی پیش از برداشت همبستگی منفی و بین بنیه بذر با جوانه‌زنی پیش از برداشت همبستگی مثبت وجود داشت. ارتباط بین ویژگی‌های مرتبط با جوانه‌زنی پیش از برداشت با سایر شاخص‌های مربوط به بذر و گیاهچه، گزینش ژنوتیپ‌های مناسب و توسعه ارقام مقاوم به این پدیده را امکان‌پذیر می‌سازد. این رویکرد می‌تواند باعث افزایش کارایی برنامه‌های به‏نژادی و بهبود ویژگی‌های مقاومت به جوانه‌زنی پیش از برداشت در گندم نان شود.