|
برآورد ترکیب‌پذیری و عمل ژن در ارقام منتخب برنج (.Oryza sativa L) آسیای مرکزی و غربی
|
علیرضا ترنگ   ، علیرضا حقیقی حسنعلیده |
| دانشیار مؤسسه تحقیقات برنج کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت، ایران |
|
|
چکیده: (880 مشاهده) |
این پژوهش به‌منظور تعیین عمل ژن‌ها و ترکیب‌پذیری عمومی و خصوصی ارقام برنج آسیای مرکزی و غربی و شناسایی روش‌های مناسب اصلاحی، در سال‌های 1399 و 1400 در موسسه تحقیقات برنج کشور، رشت انجام شد. پس از انجام تلاقی‌های مورد نظر، نتاج به‌دست‌آمده حاصل از تلاقی دای‌آلل به‌صورت طرح نیمه دای‌آلل (8 × 8)، همراه با والدین آن‌ها در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار کشت شدند. نتایج حاصل از تجزیه دای‌آلل به روش گریفینگ برای محاسبه قابلیت ترکیب‌پذیری نشان داد که ترکیب‌پذیری عمومی و خصوصی در کلیه صفات گیاهی مورد بررسی معنی‌دار بود که نشان دهنده اهمیت آثار افزایشی و غیرافزایشی در کنترل ژنتیکی این صفات است. نسبت بیکر برای عملکرد دانه، تعداد پنجه بارور در بوته و تعداد دانه پر در خوشه نشان داد که آثار غیرافزایشی در کنترل ژنتیکی این صفات سهم بالایی داشتند. مقدار نسبت بیکر در صفات ارتفاع بوته، طول خوشه و تعداد روز تا 50 درصد گلدهی نشان دهنده وجود آثار افزایشی و غیرافزایشی در کنترل ژنتیکی صفات یادشده بود. ارزیابی قابلیت ترکیب‌پذیری عمومی نشان داد که در صفات عملکرد دانه، تعداد پنجه بارور، تعداد دانه پر در خوشه و طول خوشه، بیشترین میزان ترکیب‌پذیری عمومی به‌ترتیب مربوط به رقم‌های D3، Ghadeer، Atai-1 و هاشمی بود. ارقام D3 و Marjan به‌ترتیب برای ارتفاع بوته و تعداد روز تا 50 درصد گلدهی دارای کمترین مقدار ترکیب‌پذیری عمومی بودند. برآورد ترکیب‌پذیری خصوصی نشان داد که در صفت عملکرد دانه، تلاقی Atai-1×Marjan، در تعداد پنجه بارور تلاقی Ghadeer×Atai-1، در صفت تعداد دانه پر در خوشه تلاقی Marjan×Atai-1 و در صفت طول خوشه تلاقی Ghadeer×Marjan بیشترین ترکیب‌پذیری خصوصی را داشتند. برآورد پارامترهای ژنتیکی تجزیه ژنتیکی دای‌آلل نشان داد که سهم اثر غیرافزایشی ژن‌ها در کنترل ژنتیکی صفات عملکرد دانه، تعداد پنجه بارور، ارتفاع بوته، تعداد دانه پر در خوشه و طول خوشه، بیشتر از اثر افزایشی بود. بر این اساس رقم D3 (با منشاء عراق) جهت افزایش عملکرد دانه و توسعه لاین‌های پرمحصول و نیز کاهش ارتفاع بوته و رقم Marjan (با منشاء قزاقستان) جهت زودرسی، برای استفاده در تلاقی‌های هدفمند قابل پیشنهاد هستند. انتظار می‌رود در نتاج حاصل از تلاقی Atai-1×Marjan (به‌ترتیب با منشاء افغانستان و قزاقستان)، ژنوتیپ‌هایی با پتانسیل عملکرد دانه بالا یافت شوند. بر اساس برآورد پارامترهای ژنتیکی تجزیه ژنتیکی دای‌آلل، استفاده از روش‌های به‌نژادی مبتنی بر تولیدارقام هیبرید جهت بهبود عملکرد دانه و کاهش ارتفاع بوته امیدبخش بوده و به‌علاوه استفاده از روش‌های به‌نژادی مبتنی بر انتخاب جهت کاهش طول دوره رشد و زودرسی، مفید خواهد بود.
|
|
| واژه‌های کلیدی: اثر افزایشی، اثر غالبیت، برنج، ترکیب‌پذیری خصوصی و ترکیب‌پذیری عمومی |
|
|
متن کامل [PDF 474 kb]
(260 دریافت)
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
تخصصي
دریافت: 1402/10/10 | پذیرش: 1402/12/28 | انتشار: 1402/12/25
|
|
|
|
|
|
|
| ارسال پیام به نویسنده مسئول |
|
|
|
| ارسال نظر درباره این مقاله |
|
|
|
